Γνωρίστε το Πάσχα στη Ζάκυνθο, τα ήθη και τα έθιμα.
Η παρακάτω εκπομπή του Τάκη Πετρόπουλου ηχογραφήθηκε πριν 30 χρόνια στο στούντιο της ΕΡΤ Ζακύνθου.
Σήμερα, 25 χρόνια μετά, ο ήχος της εκπομπής ντύθηκε με εικόνα.
Πλούσιες σε πληροφορίες, εικόνες και συναισθήματα είναι και οι περιγραφές για το Πάσχα στη Ζάκυνθο από τον Διονύση Φλεμοτόμο, Πρόεδρο της Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας “Giostra di Zante”. Εδώ διαβάζουμε κάποιες από αυτές:
Τετάρτη του Λαζάρου τα βαγιά πλέκονται για να στολίσουν την Κυριακή των Βαΐων τις εκκλησίες και να μοιραστούν στους πιστούς.
Το Σάββατο του Λαζάρου, στις 11 ακριβώς, σε όλα τα καμπαναριά των εκκλησιών της Ζακύνθου, με χαρούμενα σένια, κρεμιέται το βαγί. Εξαίρεση στον Μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων και του Τιμίου Προδρόμου, που το βαγί κρεμιέται στις 12, παρουσία πολλών αντεταδόρων. Έτσι ξεκινά ο εορταστικός κύκλος του Μεγαλοβδόμαδου στο Τζάντε.
Στη Ζάκυνθο όλη την περίοδο της Μεγάλης Εβδομάδας κυριαρχεί το πένθος. Οι εκκλησίες, μετά την λειτουργία της Κυριακής των Βαΐων ντύνονται στα μαύρα. Το ίδιο χρώμα άμφια φορούν και οι ιερείς όλη την Μ. Εβδομάδα. Οι καμπάνες «χηρεύουν», δεν χτυπούν δηλαδή, μετά την λειτουργία της Μ. Πέμπτης, ούτε πένθιμα. Σημαίνουν χαρούμενο μόνο μετά την Γκλόρια του Μ. Σαββάτου.
Στα σπίτια την Μ. Παρασκευή κρεμούν τα «πεύκια» σε μπαλκόνια και παραθύρια, τα οποία λόγω κορέτου (πένθους) είναι μαύρα, σε αντίθεση με αυτά των γιορτών, που έχουν κόκκινο χρώμα. Επίσης οι σημαίες ανεμίζουν, για τον ίδιο λόγο, κορετάδες (μεσίστιες), συχνά έχοντας στην κορυφή τους μια μαύρη και μια μωβ κορδέλα. Το τραπέζι δεν στρώνεται. Οι γεροντότεροι, τηρώντας τις παλιές συνήθειες, φορούν μαύρα. Ακόμα και η φύση, πιστεύουν, τηρεί το κορέτο. Γι’ αυτό οι παλιότεροι κληρικοί χρησιμοποιούν μόνο μωβ λουλούδια σαν «αμνό», για να ράνουν τον νεκρό Χριστό του Επιταφίου.
Μεσημέρι Μεγάλης Παρασκευής στη Ζάκυνθο γίνεται η λιτανεία του Εσταυρωμένου. Με τον «αμνό», τα μαδημένα δηλαδή λουλούδια, θα ράνει ο Επίσκοπος τον νεκρό Χριστό, την ώρα του ενταφιασμού, που ακολουθεί την περιφορά. Παλιό έθιμο θέλει τα λουλούδια αυτά να τα παίρνουν οι πιστοί, να τα βάζουν σ’ ένα ποτήρι με νερό και μ’ αυτό να ξεπλένουν τα μάτια τους, για να μην έχει προβλήματα η όρασή τους.
Κατά το ντόπιο τυπικό ο «Αμνός» (η αμφιπρόσωπη εικόνα του νεκρού Χριστού) τοποθετείται στο κουβούκλιο με το κεφάλι προς το ιερό, σε αντίθεση με τους νεκρούς. Ο Επιτάφιος στο νησί, αριστούργημα ξυλογλυπτικής, δεν στολίζεται ποτέ με λουλούδια, όπως αλλού, αλλά είναι ένα αριστούργημα αναγεννησιακής ξυλογλυπτικής, ντυμένος με κόκκινο βελούδο και δεν χρησιμοποιείται σ’ αυτόν το γνωστό πανί, με την απεικόνιση της Ταφής, αλλά μια αμφιπρόσωπη εικόνα του νεκρού Χριστού, ο λεγόμενος «Αμνός».
Περιφέρεται στην πόλη της Ζακύνθου μόνο ο Επιτάφιος της Μητρόπολης, στις 4 το πρωί, τα χαράματα του Μεγάλου Σαββάτου.
Μετά την επιστροφή του στο ναό, πρωί Μεγάλου Σαββάτου με την ανατολή του ήλιου, πραγματοποιείται η Γκλόρια και το Κομμάτι, με το σπάσιμο των πήλινων αντικειμένων με το άκουσμα του «Ανάστα ο Θεός…». Την ίδια ώρα οι καμπάνες, που «χηρεύουν» (και δεν χτυπούν ούτε πένθιμα από το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης), ακούγονται σε χαρούμενα σένια και τα παιδιά δαγκώνουν το κλειδί της εξώπορτας, για να είναι γερά.
